W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II odbyła się konferencja pt. „O niepodległości ekumenicznie - wyznawcy różnych Kościołów i Wspólnot dla Rzeczpospolitej”.

Prelegentów i gości powitał prof. Sławomir Jacek Żurek, przypominając nazwiska wielkich rodów niekatolickich, które wniosły wkład w dziedzictwo kulturowe Lublina: prawosławna rodzina Riabininów, ewangelicka Vetterów czy żydowskich Arnsztajnów. Przypomniał, że „stereotyp Polak - patriota jest tu z gruntu fałszywy, gdyż rodziny te potwierdziły swoje przywiązanie do II Rzeczpospolitej dobitnie, począwszy od wojny polsko-bolszewickiej”. - Niepodległą budowali społecznicy, nauczyciele, ekonomiści, prawnicy, architekci, naukowcy, artyści i tzw. zwykli ludzie - mówił S. Żurek.

Konferencję otworzyła prof. Magdalena Charzyńska-Wójcik, która przypomniała, że ekumenizm jest „dążeniem do jedności, którą osiągnąć można wyłącznie przez spotkanie, dialog i dostrzeżenie tego, co łączy. Do tego potrzebne są: głębokie zrozumienie i wzajemny szacunek. Tożsamość dała poczucie kulturowej przynależności. Głębszą składową tożsamości było znaczenie religii i jej miejsca w codziennym życiu. Religia (choć odmienna) cementowała tożsamość, a w odradzającej się Polsce udało się ten potencjał wykorzystać; wspólnota i jedność pomimo różnic to właśnie definiujące elementy ekumenizmu”.

Zabierając głos w imieniu gospodarza, Instytutu Ekumenicznego KUL, ks. prof. Sławomir Pawłowski podkreślił, że konferencja jest ekumeniczna z powodu wielości reprezentowanych wyznań oraz interdyscyplinarności, co jest modelem wzorcowym. Wykład inauguracyjny o relacji Państwo – Kościoły chrześcijańskie w II RP wygłosił ks. dr Grzegorz Bujak, przywołując silne zróżnicowanie narodowościowe społeczeństwa, zasadnicze różnice systemu miar, waluty i całego systemu prawnego jako główne determinanty tych relacji.

O stosunku Kościoła prawosławnego i samych prawosławnych do państwa polskiego w l. 1918-39 opowiedział prof. Antoni Mironowicz Dezorganizacja, brak hierarchii i struktur od 1915 r.; ludność nie zdołała wrócić po bieżeństwie, a gdy część jej powróciła, to została potraktowana jako wyznanie zaborcze. W kręgu zainteresowania było odbudowanie własnej państwowości czy podmiotowości narodowej przez Ukraińców czy Białorusinów, a nie tworzenie państwowości polskiej. Ale w odbudowie państwa polskiego brali udział żołnierze wyznania prawosławnego (Petlury, Skoropadskiego, Bałachowicza). Unormowanie stanu prawnego, wraz z autokefalią i ustroju wewnętrznego Cerkwi, reaktywowanie bractw cerkiewnych, działalność wybitnych naukowców zaliczył Mironowicz do pozytywnych procesów i zjawisk w sytuacji Cerkwi w II RP. Kwestie związane z działalnością monasterów w niepodległej Polsce przedstawiła dr Urszula Pawluczuk z Białegostoku.

- Wielka wojna położyła tamę dla dynamicznego rozwoju protestanckiego chrześcijaństwa na terenie Europy Środkowowschodniej - stwierdził prof. Jarosław Kłaczkow, analizując przyczyny masowej migracji niemieckojęzycznych ewangelików na wschód Europy. Ks. prof. Zygmunt Zieliński w referacie pt. „Kościół Katolicki jako czynnik integrujący odrodzoną Europę”, przypomniał istotę dezintegracji, która była celem państw zaborczych. Przechodząc od faktografii ku syntezie, zastanawiał się, na ile dezintegracja dotknęła Kościół. Poruszył kwestię tzw. „trzech prymasów”; przywołał zasługi kardynałów A. Kakowskiego i A. Hlonda.

Wiele interesujących wątków i konkluzji wniósł podczas dyskusji panelowych prof. Tadeusz Stegner, który też wygłosił referat o religijnym wizerunku Józefa Piłsudskiego.

Na cztery sesje wykładowe i dwie debaty panelowe złożyło się kilkanaście wystąpień pracowników naukowych dziewięciu uczelni, PAN, IPN i kapelanów Wojska Polskiego wyznań: rzymskokatolickiego, prawosławnego i różnych denominacji ewangelickich. Z dużym zainteresowaniem spotkały się referaty o kapelanach w II RP: ks. ppłk. Tomasza Skupienia, ks. płk. Jerzego Mokrauza i ks. mjr. Tomasza Wigłasza. Dwudniowe obrady zwieńczył panel nt. „Chrześcijanie różnych wyznań w Sejmie, Senacie i rządach Drugiej Rzeczypospolitej”, z istotnym udziałem prof. Igora Hałagidy z Gdańska, prowadzony przez Mirosława Biełaszko.