Mszę św. z oprawą muzyczną Chóru Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego koncelebrowali ks. Stefan Wysocki, kapelan środowisk kombatanckich oraz ks. Radosław Jurewicz, kapelan Mazowieckiego Okręgu ZHR. W homilii bp Guzdek podkreślił, że powstanie Polskiego Państwa Podziemnego było wyrazem dalekowzrocznej troski o przyszłość Ojczyzny. - Władze cywilne i wojskowe w harmonijnej i ścisłej współpracy potrafiły w krótkim czasie wypracować plan działania kryzysowego, który obejmował wszystkie grupy społeczne i wszystkie zawody. Godne szczególnej uwagi są - troska o wykształcenie młodego pokolenia oraz zaangażowanie młodzieży zrzeszonej w Szarych Szeregach w walkę z okupantem - powiedział.

Ordynariusz wojskowy powiedział, że działalność strategiczną i polityczną twórców Polskiego Państwa Podziemnego streścić można w trzech słowach: „dziś”, „jutro”, „pojutrze”. - Działania na „dziś” oznaczały pracę konspiracyjną i przygotowanie do powstania. „Jutro” – wybuch powstania na terenie całego kraju i otwartą walkę zbrojną z okupantem. „Pojutrze” dotyczyło przygotowania elit do pracy w wolnej Polsce - podkreślił.

Biskup Guzdek zauważył, że strategia zawarta w tych słowach powinna przyświecać także współczesnym przywódcom naszego kraju, którzy, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych, nie powinni koncentrować się wyłącznie na teraźniejszości i działaniach doraźnych, ale patrzeć w przyszłość. - Poważną nieuczciwością jest życie tylko chwilą obecną, na kredyt, bez wyobraźni o losach przyszłych pokoleń. Grzechem i poważnym zaniedbaniem trzeba nazwać brak troski o wykształcenie i wychowanie przyszłych elit narodu polskiego. Tani populizm, tolerancja zamiast stawiania wysokich wymagań moralnych dzieciom i młodzieży oraz obniżanie poziomu w polskich szkołach nie wróżą niczego dobrego - podkreślił.

Na koniec zaapelował o pamięć o twórcach Polskiego Państwa Podziemnego i Szarych Szeregów. - To oni organizowali ruch oporu wobec ideologii i władzy sowieckiej narzuconej nam po zakończeniu II wojny światowej. Oni też w dużej mierze stali u początków społecznego ruchu „Solidarność”, który odnowił oblicze polskiej ziemi. Kończąc, jeszcze raz powtarzam te trzy słowa: „dziś”, „jutro”, „pojutrze” tak bliskie twórcom Polskiego Państwa Podziemnego i Szarych Szeregów. Nie wolno o nich zapomnieć! Trzeba je uwzględnić pisząc program służby Polsce i narodowi polskiemu - powiedział.

We Mszy św. uczestniczyli przedstawiciele i członkowie organizacji kombatanckich, m. in. Szarych Szeregów, obchodzących 75-lecie powstania. Obecni byli także gen. Stanisław Koziej, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Maciej Jankowski, wiceminister obrony narodowej, gen. dyw. Jerzy Michałowski, zastępca Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Jan Ciechanowski, kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, a także Andrzej Kunert, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz przedstawiciele Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, harcerze i uczniowie szkół noszących imiona bohaterów, oddziałów i organizacji związanych z Polskim Państwem Podziemnym oraz Szarymi Szeregami. Po południu pod pomnikami Grota Roweckiego oraz Polskiego Państwa Podziemnego odbędą się dalsze uroczystości rocznicowe.

***

Za Polskie Państwo Podziemne uznaje się istniejące w latach 1939-45 konspiracyjne instytucje administracji państwowej, struktury polityczne oraz siły zbrojne, utworzone na obszarze okupowanej Polski, z upoważnienia rządu RP na uchodźstwie. Za moment utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego uważa się założenie przez generała Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza konspiracyjnej organizacji o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Zawiązano ją w nocy z 26 na 27 września 1939 roku tuż przed kapitulacją Warszawy. Polskie Państwo Podziemne było fenomenem w skali europejskiej.

13 listopada 1939 r. Służba Zwycięstwu Polski przekształciła się, rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. broni Władysława Sikorskiego, w Związek Walki Zbrojnej z gen. Kazimierzem Sosnkowskim na czele. 30 czerwca 1940 r. gen. Sikorski nakazał utworzenie Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej w kraju i mianował Komendantem Głównym ZWZ płk. Stefana Roweckiego. Rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 roku Związek Walki Zbrojnej został przemianowany na Armię Krajową - pion wojskowy Polskiego Państwa Podziemnego. Pion cywilny PPP stworzył całą sieć administracji której podlegało sądownictwo, edukacja i szeroka działalność wydawnicza. W Warszawie przebywał w ukryciu Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki.

Istniały czasopisma polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne. W podziemnych drukarniach wydawano też książki. Przez całą okupację działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły. Tajna Organizacja Nauczycielska zapewniała im kadrę oraz przygotowywała i rozprowadzała podręczniki. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. W czasie wojny podziemne wyższe uczelnie wykształciły 10 tys. polonistów, historyków, matematyków i lekarzy.

Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań wojennych. Naczelnymi zadaniami pionu wojskowego (Armia Krajowa) była rozbudowa militarna, która miała dać Polakom możliwość walki o suwerenność i niepodległość kraju po zakończeniu wojny. Pion wojskowy był także łącznikiem między okupowaną Polską a Rządem na uchodźstwie, chronił pion cywilny i zapewniał bezpieczeństwo jego pracownikom.

Największą akcją zbrojną Polski Podziemnej był wybuch Powstania Warszawskiego, w ramach akcji „Burza”. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na tereny Polski przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego zostali zdradziecko aresztowani przez NKWD i oskarżeni o współpracę z Niemcami przeciw Armii Czerwonej. W sowieckich więźniach zmarło trzech przywódców Polskiego Państwa Podziemnego m.in. gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, ostatni dowódca Armii Krajowej. Rozpoczął się okres represji wobec członków AK oraz Polskiego Państwa Podziemnego, który w różnym nasileniu trwał do 1956 roku.